Benidorm als voorbeeld van doordachte mobiliteit

Ik maak me geen illusies, de meeste bezoekers op deze blog hebben vooral vraag naar concrete informatie over de vakantiestad. Maar voor wie een bredere interesse heeft in de stad, wilde ik toch eens wijzen op de doordachte en visionaire manier waarop Benidorm zijn verkeersstromen aanpakt...

Mobiliteit is een onderwerp dat me al een lange tijd bezig houdt. Niet in het minst omdat dit in België en Nederland een heikel thema is, zeker in en rond de steden. Vaak worden er ondoordachte en verkeerde beslissingen genomen door het ontbreken van een groter geheel. Hoewel het lieflijke stadje aan de Middellandse Zee uiteraard een heel andere mobiliteitsvraag heeft dan in de steden van de Benelux, vallen er toch lessen te trekken uit hun aanpak.

Plan Benidorm Poniente

Het begon allemaal met de visionair Pedro Zaragoza Orts. Deze burgemeester in de stille jaren '50 zag in dat Benidorm een enorm potentieel had in verband met het ontluikende toerisme. Het toenmalige Benidorm was niet groter dan de oude stad en de burgemeester had grotendeels carte blanche om zijn moderne badstad uit te tekenen. Hij tekende Benidorm uit, niet circulair rondom het oude centrum, maar brede lanen richting centrum en parallel aan die andere aantrekkingspool, de enorme stranden. Het stratenpatroon aan het Levante-strand is verdeeld in rechte blokken, met enkele diagonale assen naar het centrum. Aan het Poniente strand voorzag hij meer krullende en organische straten, aangezien het heuvelachtige landschap minder geschikt was voor een densiteit in de bebouwing. Hij drukte daarbij zijn eigen stempel, waar we de dag van vandaag nog steeds de vruchten plukken: Hij voorzag dat Benidorm een tuinstad moest worden.... met torens. Hij zag meteen in dat het toelaten van bouwen in de hoogte een goede zaak zouden zijn voor het toerisme. Door compact en hoog te bouwen, kan men alle toeristen en nieuwe inwoners verzekeren van een plek dichtbij het strand en dichtbij de oude stad. De slanke torens lieten ook toe om rondom een tuin en mogelijk een zwembad te bouwen. Zo nemen de hotels in Benidorm feitelijk weinig plaats in, en beschikken ze haast allemaal over een aantrekkelijk zwembad en een exotische tuin (zij het soms enkel op het dak!).
Alle straten en lanen lijken de toerist dan ook te "zuigen" richting het strand en richting de oude stad. Zelfs de torens, die door hun slank profiel (meestal de breedte van een hotelkamer + gang) nooit lijken te overheersen, zijn tot ver in het achterland gericht op het strand en het felblauwe water van de Middellandse Zee. 

Plan Benidorm Levante

Zijn ideeën bleken een succesformule voor de nieuwe stad. Benidorm kan enorme volumes toeristen, inwoners en weekendgasten herbergen op een zeer klein oppervlak. En ondanks de massa wolkenkrabbers en torens, heeft Benidorm niets van die grauwe stedelijkheid als je op straatniveau staat. Het vele groen in de straten en achter de omheiningen van de hotels geven een frisse aanblik op straatniveau, en de invulling van de gelijkvloers (haast altijd een commerciële functie en met een uitbouw) zorgen ervoor dat er veel variatie in de gevels bestaat. Een wandeling door de straten van Benidorm zal hierdoor haast nooit als saai worden ervaren.

Ook zijn er veel "olifantenpaadjes" voorzien, dat zijn tussenwegen die de voetganger kan nemen om sneller naar zijn bestemming te gaan. Of deze voorzien zijn in de originele plannen, dat weet ik niet. Wel weet ik dat ze enorm handig zijn en bijzonder aangenaam om door te kuieren.

Stemmige pleintjes worden winkelcentra.

Men zou denken dat al die personen op deze compacte plek voor mobiliteitsproblemen zou zorgen, maar dit is niet het geval. Uiteraard ligt dit voor een deel aan het feit dat een meerderheid van de toeristen gelukkig niet per wagen komt, maar met het vliegtuig of met de bussen. Maar het ligt ook aan het feit dat Benidorm resoluut voor de voetganger partij trekt. De stad is zeer wandelbaar (en zoals hierboven vermeld compact), en dat maakt het vast wat gemakkelijker, maar Benidorm voert al van de jaren '60 een duidelijk beleid voor de voetganger. Uiteraard begon men eerst in de oude stad waar de smalle stegen eigenlijk ook niet voorzien waren voor het massa-verkeer. De Passeig de la Carretera, de winkelwandelstraat, was vóór het toerisme de grens van de oude stad én de belangrijkste (enige) weg door Benidorm. Zodra de grotere ringwegen Av. Rei Jaume I, Av Alfonso Purchades en Av. de Europa af waren, kon de smalle straat die ondertussen dwars door het centrum liep, autovrij gemaakt worden. En hoewel het autovrije gebied een lange tijd niet verder reikte dan de -voor de wagen- moeilijk toegankelijke stegen in de oude stad, of de wandelboulevard aan de dijk, is er de laatste jaren een ferme inhaalbeweging. De huidige burgemeester staat op de schouders van de vorigen, maar gaat nog een ferme stap verder. De inwoners en toeristen van Benidorm verdienen - zijn woorden - schone lucht en een aangename stad. Straten worden doorgeknipt, autovrij gemaakt, bredere voetpaden ten koste van de rijbaan. Het verwijderen van parkeerplaatsen en het plaatsen van parkeermeters om langparkeerders af te schrikken... Het zijn maar enkele ingrepen die Benidorm aangenamer maken.

Hier zie je goed de densiteit van de stad
én daarbij horende
het groene achterland.

De ingrepen die men uitvoert zijn geen natte vinger-werk, maar worden door verschillende mobiliteitsexperten uitgedacht en uitgevoerd. Steeds houdt men de vinger aan de pols, steeds voorziet men genoeg alternatieven. Dit maakt dat de beslissingen van het bestuur gemakkelijker aanvaard worden door de bewoners en toeristen. Bv Bij het autovrij maken van de Calle de Tomas Ortuño is daar ondanks de initiële tegenstand, geen enkel verkeersinfarct of probleem ontstaan, waardoor de publieke opinie al snel de voordelen inzag en blij was met de verandering. Het autovrij maken van deze straat ging dan ook gepaard met het omdraaien van een aantal rijrichtingen in de omliggende straten, doortastende maatregelen dus.

Vanuit Benidorm is het vaak niet lang
wandelen om in mooie natuur
 te vertoeven.

Anders dan in de steden van de Benelux, geldt voor de oude stad in Benidorm: Meer uitvalswegen dan invalswegen. Dit betekent concreet dat het gemakkelijker is om uit de oude stad te rijden, dan er in. Daarmee houdt men de wagens grotendeels uit de oude stad en nemen de toeristen liever de "benen"wagen. Benidorm kan dan ook blinken met een modal split van meer dan 70% voetgangers. Opnieuw, het toerisme heeft daar veel mee te maken, maar toch scoort Benidorm veel beter dan andere vakantieoorden.
Ook inwoners van Benidorm en langverblijvers verplaatsen zich in de stad liever te voet. Je ziet ze winkelen met volgeladen caddy's, of rondlopen met winkelkarretjes.
Ook kleine maatregelen maken het verschil: Benidorm heeft bv. haast aan ieder kruispunt aangepaste trottoirs voor personen in rolstoelen, ook aan plekken met trappen is er steeds een "ramp" voorzien voor personen met mobiliteitsscooters of rolstoelen. Men denkt ook aan de Engelse toeristen, zo bevatten de oversteekplaatsen in de Engelse buurt (waar veel Engelse toeristen verblijven) "Look Left" tussen de lijnen van de zebrapaden. Dit zou toch een betrekkelijk aantal ongevallen verminderen! Ook hebben zo goed als alle verkeerslichten een aftelfunctie, zodat de voetganger kan zien hoelang hij nog mag oversteken, en een knipperfunctie als het groen haast op rood gaat springen...
Verkeerslichten worden waar mogelijk steeds weggelaten. Aan een verkeerslicht wachten is zowel voor de automobilist als de voetganger een ergernis en daar waar een veilige oversteek mogelijk is, plaatst men dan ook geen lichten. Het valt op dat, ondanks de lage snelheid, je met een wagen of fiets toch vrij snel doorheen Benidorm geraakt, omdat je haast nergens tijd verspilt aan verkeerslichten.
In het opzicht van kleine maar extreem functionele aanpassingen zijn er ook de parkeerverboden tijdens de spitsuren aan de scholen. Haast ieder kind gaat in Benidorm te voet naar school!
Een andere maatregel die voetgangers en buitensporten stimuleren is om de lanen zoveel mogelijk schaduw te bieden. Zo plant men de laatste jaren grote schaduwrijke bomen langst de lanen om de voetgangers en fietsers de nodige koelte te gunnen.

Het tapas-steegje waar het 's avonds
 een drukte van jewelste is.

Ook het openbaar vervoer in Benidorm, is volgens het "boekje". Lokaal fijnmazig, meer buiten de stad zijn de knooppunten voor langere verbindingen...
Lokale bussen dringen tot diep in de stad door en vervoeren de mensen niet enkel doorheen de stad, maar ook naar de nabijgelegen dorpen Altea en Villajoyosa. Een handige tram net buiten het centrum verbindt benidorm en de gehele kustlijn met Alicante aan de ene zijde, Denia aan de andere zijde. De splinternieuwe bushalte buiten de stad is dan weer de toegangspoort voor alle lange afstandsverbindingen. Men kan gemakkelijk tot in grootsteden dichtbij en veraf zoals Valencia en Barcelona. Die enorme bushalte (plus zakelijk hotel en supermarkt) ligt buiten de stad, maar wordt bediend door veel van de lokale busroutes en er staan steeds taxi's opgesteld. Binnenkort wordt het bus-station dan ook verbonden met een tramhalte.

Recentelijk ziet men ook het belang in van de fiets. Zo is er het deelplatform "Bicidorm", waarbij je een fiets kan uitlenen aan een deelstation om terug te brengen in een ander. Na een moeilijke start lijkt dit systeem toch stilaan vruchten af te werpen. Men wil door het toegenomen succes nog meer deelstations creëren.
De fietspaden zijn dan weer vreemd ingepland. Zo bevinden ze zich op de grote lanen midden in baan tussen de beide richtingen van de wagens. Dit is best vervelend voor de fietser om telkens twee oversteekbewegingen te maken... MAAR studies hebben uitgewezen dat dit toch de beste plaats blijkt voor de fietser, indien het verkeer afremt. We zien inderdaad dat de brede lanen, waar deze fietspaden zich in het midden bevinden, de snelheid verlaagd is naar 30 km/h en op andere lanen zelfs 20 km/h. Niet alle chauffeurs houden zich hieraan, maar ik merk wel hoffelijkheid naar de fietsers. Nieuwe fietspaden worden op razendsnel tempo bijgebouwd en beginnen standaard ingepland te worden bij vernieuwingen. Interessant daarbij is dat men hun ligging  (midden in het vak of rechts) afhankelijk maakt van de situatie. Men probeert te kiezen voor de meest werkbare en veiligste oplossing.

De grote bushalte net buiten Benidorm
Hier neem je de bus naar
de belangrijkste grootsteden
In Spanje.

En hoewel Benidorm - gelukkig - geen industriestad is en dus geen zwaar vervoer kent, is er toch een enorme logistiek nodig om het grootschalig toerisme te faciliteren. Niet enkel Touring cars, taxi's en lokale bussen, maar ook de duizenden bestelwagens om de horeca te stockeren. En het is dat wat je vooral rond ziet rijden; functioneel verkeer. En door het afbouwen van verkeerslichten, het bouwen van ronde punten waar mogelijk, en het aanleggen van laad -en loszones kan het functionele verkeer zich haast feilloos en efficïent verplaatsen in de stad.
De piekmomenten bewijzen dat de mobiliteit goed zit: Voorbeeld: Daags na de fameuze Fancy Dress Party die steeds volgt op de Festes Majors Patronales, is er een enorme beweging van toeristen die gelijktijdig terug huiswaarts keren. Toch merk je als toerist of bewoner weinig van die enorme
exodus, pas 's avonds valt op hoe de stad plots heel leeg en stil is geworden...

Is het allemaal geweldig in Benidorm? Neen, toch niet. Onlangs werden er regels ingevoerd tegen de nieuwere vormen van stedelijke mobiliteit zoals de immens populaire elektrische steps. Jammer, want een belerende vinger, en enkele zachte regels hadden volstaan om deze nieuwe technologie onder controle te houden in voetgangerszones. De Benidorm'ers fietsen amper (door de hitte, heuvelachtig landschap); voor hen was het vaak de keuze tussen die elektrische step of scooter, of de wagen...
Een ander nadelig punt is het intussen ingevoerde bewonersparkeren. Witte parkeerplaatsen, die aan de randen van de stad nog gratis waren, veranderen nu haast allemaal in bewonersparkings. Zonder een vignet achter de raam zal je er streng beboet worden. Hiermee ontraadt men de automobilisten van buiten de stad om Benidorm binnen te rijden, maar zet je de inwoners wel indirect aan om wagens te kopen. Het is een gunstmaatregel voor de autobezitters in de stad (waar de niet-autobezitters indirect aan dienen bij te dragen) en spreekt niet meteen van een progressief beleid.

Gelukkig blijft het overgrote merendeel van de beleidskeuzes de juiste kant opgaan. De huidige burgemeester Toni Perez is razend populair. Zijn visie gaat verder dan de oude stad. Zo is o.a. het eerste stukje van de Calle Gerona autovrij gemaakt (en ik hoop stiekem dat de hele straat volgt) en onlangs is met de Carretera dr Perez Llorca de voetgangerszone weer wat vergroot... (zelf gaf de burgemeester trots aan dat de dure werken al terugbetaald waren voor de oplevering van de straat: aanvragen tot verbouwingen, restaurants en winkels in de straat hadden al 9 nieuwe banen opgeleverd)
Er zijn ook ambitieuze plannen voor een aparte fietsroute tot aan Alicante, en ondertussen is het grootste gedeelte van het fietspad richting Albir en Altea al klaar.
Ondertussen zijn er ook kleine en grote werven rondom Benidorm. Men wil een nog betere ontsluiting voor de wagen (de ringwegen buiten de stad halen heel wat verkeer af de grote verkeersaders in de stad zelf) en men is volop bezig aan het verbeteren van het tramtraject. In het droomscenario komt er uiteindelijk een sneltram of trein vanuit de luchthaven El Altet rechtstreeks naar Benidorm... maar die plannen blijven vooralsnog in de kast....
Concreter zijn de ambitieuze plannen om in 2019 de Av del Mediterraneo te herleiden tot slechts één baanvak in beide richtingen om de voetgangers een prachtige wandelboulevard te geven met hippe kleuren... Revolutionair in deze plannen is dat het autoverkeer niet zal gescheiden worden door trottoirs en witte lijnen, maar dat de vormgeving en het straatmeubilair de verschillende gebruikers zullen "aantonen" waar ze thuis horen. De automobilist zal zich "te gast" voelen in een voetgangerszone, en niet meer andersom! Hoe men de verkeersafwikkeling op deze drukke laan dan gaan oplossen, dat is voor mij een vraag, maar ik heb alle vertrouwen in de mobiliteitsexperts van Benidorm!

Lees ook: Blog / Column
Lees ook: Met de auto naar Benidorm
Lees ook: Benidorm city
Lees ook: Openbaar vervoer in Benidorm

Hieronder nog enkele foto's als voorbeeld van de aanpak van Benidorm in verband met mobiliteit.

Dichtbij het strand parkeren in Benidorm wordt een zeldzaamheid.
Door het principe "voetgangers eerst" blijft er enkel nog restruimte over
voor de wagen.

Flaneren op de Passeig de la Carreterra, vroeger dé belangrijkste
weg langst heen het visserdorpje, nu een drukke wandelboulevard.

Op straatniveau wordt er voldoende aandacht besteed aan groen
en beleving, waardoor een wandeling nooit 'saai' blijkt.

Buiten de stad wordt er naarstig verder gewerkt aan
ringwegen met enorme rotondes en ondergrondse
doorgangen voor de fietsers en wandelaars.

Zelfs op de drukste pleinen, is het aangenaam toeven.
Nergens op straatniveau voel je je echt in een stad
vol torens en wolkenkrabbers.

De autovrije Calle Gambo op een rustige ochtend.
Normaal is het hier een ongelofelijke drukte van voetgangers.

De brede lanen zijn steeds afgezoomd met bomen of plantsoenen,
en hebben brede voetpaden.

Tavernes, restaurants, winkels.. In Benidorm rondkuieren
is steeds gericht op beleving. 

Deze lanen vormen een ring rond Benidorm. Het zijn de enige plekken
in Benidorm waar er nog veel en zwaar verkeer rijdt.
De voetgangers zijn gelukkig goed afgeschermd en hebben
een royaal voetpad.

De voetganger staat centraal in Benidorm, dat is duidelijk.

ALSA, de busmaatschappij voor langere afstanden vertrekt hier vanuit
de Av de Europa naar de grote bushalte.

In deze overdekte bushalte vind je snel uw weg naar uw lange-afstandsbus
of net naar een lokale bus of taxi naar uw specifieke plaats in Benidorm.

Ban de wagen uit de straten en de terrasjes en voetgangers verschijnen

Deze -eerst- onaantrekkelijke straat in het oude centrum werd na goed
overwegen autovrij gemaakt. De voetgangers en "hippe" winkels
volgden al snel. Nu is het een populaire winkel-wandelstraat.

De Rei Jaume I, een belangrijke invalsweg werd eerder al versmald
om de voetgangers een brede promenade (met bescherming tegen de middagzon) te bieden.

Lees ook: Blog / Column
Lees ook: Met de auto naar Benidorm
Lees ook: Benidorm city
Lees ook: Openbaar vervoer in Benidorm